- To z jednej strony sposobność do radosnego spotkania się pracowników sądu z Moderatorem Trybunału, którym jest Biskup Diecezjalny – a z drugiej realizacja obowiązku sprawozdawczego. Na co dzień nasza praca nie jest bardzo widoczna, co wynika z natury procesów, ale – jest to posługa bardzo istotna, gdyż daje wiernym możliwość weryfikacji kanonicznego statusu swojego małżeństwa i konsekwentnie uregulowania często trwającego już nowego związku. Poza tym, jako sędziowie nigdy nie zapominamy, że może być także okazją do duszpasterskiego oddziaływania i przypomnienia elementarnych zasad katolickiej nauki o małżeństwie i rodzinie. Nierzadko przecież do sądu stawiają się osoby, których wiara jest słaba, a kontakt z Kościołem incydentalny – mówi oficjał ks. dr Rafał Wierzchanowski.  

Niewątpliwie o pracy działań sądu świadczy także liczba wydanych wyroków w sprawach o nieważność małżeństwa. W roku ubiegłym zakończono 144 procesy, w tym wydano 127 wyroków. W zdecydowanej większości są to orzeczenia stwierdzające nieważność małżeństwa z jednego lub kilku tytułów.

W roku 2022 przyjęto dekretem do procedowania 170 nowych pozwów. W tym zakresie jest to stała liczba od lat. Aktualnie na wokandzie sądowej jest ponad 700 spraw. 

- Najliczniejsze tytuły nieważności dotyczą niezdolności psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich. Chodzi tu przede wszystkim o wszelkiego rodzaju nieprawidłowości natury psychicznej, związane z wysokim stopniem niedojrzałości, uzależnieniami (zazwyczaj od alkoholu, narkotyków oraz związanymi ze sferą seksualną), osobowością bierno-zależną, które – co ważne – istniały już w chwili zawierania małżeństwa. To oczywiście wymaga skorzystania z wiedzy i opinii biegłego sądowego. Tylko w roku ubiegłym sporządzono ponad 200 opinii – dodaje oficjał ks. dr Rafał Wierzchanowski.  

Inne tytuły nieważności to poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich, symulacje, przymus czy podstęp. Oczywiście każdy tytuł wymaga udowodnienia przez tego, kto składa wniosek lub wnosi skargę wzajemną.

Procesy małżeńskie nie wyczerpują działalności sądu. Nie brak spraw o charakterze administracyjnym. To postępowania o zezwolenie na zawarcie małżeństwa po sądowym zakazie, sprawy o niedopełnienie małżeństwa, o ustalenie stanu wolnego, sprawy kapłańskie, czy związane z procesami beatyfikacyjnymi. Pracownicy sądu czynnie włączają się także w prace synodalne, zwłaszcza w ramach komisji prawnej i administracji kościelnej. Synod korzystał także z doświadczenia sądowego w zakresie wypracowania nowego modelu katechizacji przedślubnej.

- Papież Franciszek kiedyś w kontekście rozeznania o ważności małżeństwa mówił o dwóch „perłach”, tj. bliskości i darmowości. I to ponaglenie Sąd realizuje oferując potrzebującym odpowiednią, bezpłatną pomoc w poradniach prawno-kanonicznych. Jak wiadomo prowadzimy trzy takie poradnie: w Tarnowie, Nowym Sączu i Mielcu. W roku 2022 z tych porad skorzystało dokładanie 821 osób – podkreśla Oficjał Sądu Diecezjalnego.